سیترات سدیم یکی از نمک های فلز سدیم است . این ماده شامل سه نوع نمک به نام مونو سدیم سیترات ، دی سدیم سیترات و تری سدیم سیترات میباشد.شکل ظاهری نمگ سدیم سیترات به صورت پودر یا کریستال جامد سفید رنگ یا گرانول میباشد .این میاده میتواند رطوبت هوا را جذب کند و حالت خمیری به خود بگیرید . حلالیت سدیم سیترات در آب بالا و در الکل نامحلول میباشد . ترش مزه غیر سمی و خنثی است و پایداری خوبی در دمای دمای محیط دارد.

برای تولید سدیم سیترات از واکنش بین اسید سیتریک با سدیم هیدروکسید استفاده میشود .پس از طی شدن واکنش خنثی سازی تری سدیم سیترات به عنوان محصول واکنش تولید مشود.

در صنایع تولید محصولات غذایی از تری سدیم سیترات به عنوان یکی از مهمترین افزودنی های به کار رفته در این صنعت استفاده میشود . علاوه بر صنعت تولید محصولات غذایی سدیم سیترات در صنایع دیگری مانند نفت  گاز و حتی پزشکی نیز کاربرد دارد.

یکی از عمده ترین کاربردهای نمک های سیترات سدیم در صنایع تولید محصولات غذایی است .این ماده با شاخص E331 به عنوان یک افزودنی غذایی مهم شناخته میشود .در تولید محصولات غذایی مثل نان به عنوان جایگزینی برای جوش شیرین کاربرد دارد . علاوه بر استفاده از این ماده در رومال نان ، این ماده به دلیل طعم ترش و شوری که دارد ب نمک ترش نیز معروف است و به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده در تولید محصولات غذایی از جمله نوشیدنی ها و نوشابه ها مورد استفاده قرار میگیرد.این ماده نقش انتی اکسیدانی و جدا کننده نیز دارد . میتواند اسیدیته غذاها را کاهش دهد.

به علاوه میتوان از این ماده به عنوان امولسیون کننده روغن استفاده کرد.

به جز کاربردهای خوراکی این نمک سدیم به دلیل خاصیت قلیایی که دارد برای خنثی سازی اسید مازاد در خون و ادرار انسان مورد استفاده قرار میگیرد. از تاثیر این ماده در بدن میتوان به این مورد اشاره کرد که سدیم سیترات بعد از جذب شدن در بدن به یون های سازنده اش یعنی کاتیون سدیم و انیون سیترات تجزیه میشود انیون های سیترات  پس از متابولیزه شدن به یون بی کربنات تبدیل میشوند  که با افزایش غلظت این یون بی کربنات در پلاسمای خون یون هیدروژن مازاد بافر شده و پی اچ خون را افزایش میدهند باعث برگشت اسیدوز میشوند .

سیترات سدیم به عنوان یک ماده ضد انعقاد در پزشکی شناخته میشود و در زمان خون گیری از آن استفاده میشود.

از انجایی که این ماده باز مزوج اسید سیتریک اسیت به عنوان عامل بافری کننده و تنظم PH مورد استفادع قرار میگیرد.

در صنعت از این ماده برای از بین بردن رسوب کربنات در بویلر ها ااستفاده میشود.

پتاسیم سیترات به عنوان یکی از مشتقات اسید سیتریک با فرمول شیمیاییK3C6H5O7 یک پودر سفید رنگ که به صورت چجامد کریستالی میباشد دارای وزن مولی306.395 گرم بر مول است که حدود 28 درصد وزن آن مربوط به پتاسیم میباشد .

خصوصیات

دانسیته :1.98 گرم بر سانتی متر مکعب

نقطه ذوب :180 درجه سانتی گراد

نقطه جوش 230 درجه سانتی گراد

حلالیت :محلول در گلیسیرین و آب نامحلول در اتانول

این ماده به صورت طبیعی در محصولاتی مثل سبزیجات و میوه هایی که سرشار از فیبر میباشند یافت میشود . بنابراین با مصرف مداوم این محصولات طبیعی میتوان پتاسیم مورد نیاز بدن را تامین کرد .این ماده دارای خاصیت قلیایی است و میتوان به عنوان یک کنترل کننده PH از ان یاد شده است.

کاربرد و موارد استفاده

این ماده در تولید بسیاری از محصولات مراقبت شخصی مانند محصولات شوینده مثل شامپو وصابون ، تولید محصولات ارایشی ، محصولات مراقبت از پوست،رنگ مو،محصولات بهداشتی کودکانو... مورد استفاده قرار میگیرد.

این ماده دارای خاصیت پاک کندگی میباشد به هخمین دلیل در تولید بسیاری از محصولات شوینده میتواند مورد استفاده باشد .

گرید غذایی پتاسیم سیترات در صنایع تولید محصولات غذایی برای تولید محصولاتی مانند غذاها و نوشیدنی های فراوری شده به عنوان یک نگهدارنده مورد استفاده قرار میگیرد .

به دلیل خاصیت این ماده در کنترل  PH  این ماده در داروسازی و پزشکی هم کاربرد دارد . این ماده میتنواند به عنوان عامل بافری کننده استفاده شود و برای تنظیم PH  در محصولات غذایی بسیاری مثل نوشیدنی های الکی به کار میرود.این ماده میتواند منجر به کاش خطر ابتدا به سنگ کلیه در انسان شود. به علاوه نقش مهمی در کنترل فشار خون بازی میکند و با کنترل فشار خون خطر سکته مغزی را کاهش میدهد .میتواند سنگ کلیه را ازبین ببرد و خاصیت اسیدی ادرار را کاهش دهد و از دفع کلسیم جلوگیری میکند بنابراین باعث بهبود سطح کلسیم در استخوان و عملکرد ان میشود بنابراین از پوکی استخوان جلوگیری میکند .

عوارض مصرف

استفاده از این ماده در افرادی که از بیماری های معده رنج میبرند توصیه نمیشود.چون میتواند باعث بروز مشکل در سیستم گوارش،مری ،معده و روده بشود . بهترین زمان برای مصرف دارویی این ماده همراه با غذا میباشدیا حداکثر نیم ساعت پس از آن.قرص این ماده نباید جویده یا مکیده شود .پس از مصرف این مادهنباید تا نیم ساعت دراز کشید.

عوارض مصرف این دارو میتواند در معده ،سوزن سوزن شدن دست و پا و زبان ،ضعف عضلانی ،اریتمی قلبیو ... شود . در صورتی که از این ارو استفاده میکنید نباید ناگهانی مصرف ان را متوقف کنید چرا که که این عمل میتواند باعث تشدید عوارض مصرف این ماده شود .

گلیسیرین مونو استئارات که با نام گلیسرول مونو استئارات نیز شناخته میشود یکی از ترکیبات خانواده مونو گلیسیرید ها است . نام اختصاری این ماده GMS میباشد و کاربرد عمومی ان به دلیل نقش امولسیفایری در تولید محصولات غذایی مورد استفاده قرار میگیرد . از لحاظ ساختار شیمیایی میتوان گفت که این ماده  گلیسرول استر اسید استئاریک است .

خصوصیات

فرمول شیمیایی :  C21H42O4

وزن مولی :358.563 گرم بر مول

شکل ظاهری:جامد سفید رنگ

نقطه ذوب: 57الی 65 درجه

حلالیت :در اب نامحلول است

دانسیته : 1.03 گرم بر سانتی متر مکعب

نقطه اشتعال:230 درجه سانتی گراد

گلیسرین مونو استئارات انواع مختلفی دارد این ماده دارای سه استریو ایزومر اورتو متا و پارا میباشد . استریوایزومر گروهی از ایزومرهای ماده شیمیایی هستند که فقط در نحوه قرار گرفتن اتم ها در فضا با هم متفاوت هستند این ایزومر ها دارای اتصال اتمی مشابه هستند به همین دلیل است که به استریوایزومرها ایزومر فضایی نیز گفته میشود. و همچنین دارای دو انانتیومر 1-گلیسرول مونو استئارات و 2-گلیسرول مونو استئارات میباشد .انانیومر ها همان ایزومرهای نوری هستند که با نام همپار نوری نیز شناخته میشوند این ایزومر ها دارای تصویرایینه ای  قابل انطباق میباشند.

بدن انسان میتواند به طور طبیعی با تجزیه چربی ها توسط لیپاز در لوزالمعده این ماده را تولید کند .

گلیسرول مونو استئارات چه کاربردهایی دارد؟

عمده ترین بازار مصرف این ماده در تولید محصولات غذایی میباشد . GMS یک افزودنی غذایی است زیرا به دلیل خاصیت آنتی کیکینگ ،امولسیفایر و نگهدارنده در تولید ماد غذایی مختلف مورد استفاده قرار میگیرد . گرید غذایی این محصول از سازمان غذا و دارو امریکا FDA مجوز های لازم برای استتفاده به عنوان افزودنی غذایی در صنایع تولید مواد خوراکی را کسب کرده است .

نقش امولسیفایری این ماده باعث میشود به عنوان یک افزودنی مناسب در تولید محصولاتی مانند نان ،کیک،دسر،مارگارین و ... پر استفاده باشد. به ار بردن این ماده در غرایند پخت نان باعث میشود که در گذر زمان کیفیت و مزه نان تغییر نکند و علاوه بر ان از خشک شدن زودهنگام نان جلوگیری میکند . این اتفاق به دلیل خاصیت این ماده در نگه داشن دو فاز اب و روغن نار هم میباشد . به همین دلیل از ان در تولید مارگارین و کیک به منظور عامل جلوگیری کننده از خشک شدگی استفاده میشود.

همچنین در تولید محصولاتی مثل بستنی و خامه این ماده به منظور حجم دهی و فرم دهی به این محصولات مورد استفاده قرار میگیرد که باعث میشود بافت صاف و یکدستی به وجود بیاید.

علاوه بر کاربردهای زیادی که این ماده در صنایع تولید محصولات غذایی دارند این ماده به عنوان مکمل غذایی ،مصارف صنعتی ،دارو سازی و پزشکی و... کاربردهای فراوانی دارد .

تری سدیم سیترات یک ماده شیمیایی است که به اختصار با نام سدیم سیترات نیز شناخته میشود.این ماده که یکی از نمک های اسید سیتریک میباشد با فرمول شیمیایی C6H9Na3O9 شناخته میشود.

ویژگی ها

از جمله خصوصیات فیزیکی این ماده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

فرمول شیمیایی :C6H9Na3O9 یا C6H5Na3O7.2H2O

وزن مولی : 294.1 گرم بر مول

شکل ظاهری : جامد کریستالی

دانسیته:1.7 گرم بر سانتی متر مکعب

نقطه ذوب :بیشتر از 300 درجه سانتی گراد

حلالیت در آب :77 گرم در 100 میلی لیتر آب

موارد مصرف

از این ماده به عنوان یک افزودنی خوراکی درتولید محصولات غذایی استفاده میشود . ای ماده باعث طعم دهندگی به نوشیدنی های با مزه ترش میشود . علاوه بر نوشیدنی از این ماده در تولید محصولات غذایی مثل ژله ، بستنی،مرجا و مارمالاد ،انواع محصولات لبنی مثل ماست، پنیر های فراوری شده ،شیر خشک و ... کاربرد دارد . این ماده به عنوان عامل امولسیفایر در تولید پنیرها استفاده میشود.در تولید ژله و ژلاتین ها  به دلیل خاصیت کنترل کنندگی PH  از ان استفاده میشود.

در کنار این کاربرد ها از تری سدیم سیترات به دلیل اینکه این ماده یکی از نمک های اسید سیتریک میباشد  و خاصیت قلیایی ضعیفی دارد در تولید بافر های بیولوژیکی استفاده میشود .

اسید سیتریک یک اسید الی ضعیف با فرمول شیمیایی C6H8O7 میباشد این ماده که به وفور در مرکباتی مثل پرتقال یا لیموترش وجود دارد با نام جوهر لیمو نیز شناخته میشود.در سراسر جهان این ماده به تولید انبوده رسیده است زیرا اسید طبیعی موجود در مرکبات نمیتواند جوابگوی نیاز به این ماده در صنعت باشد .میزان تولید سالیانه این ماده در جهان بیش از 2 میلیون تن گزارش شده است .به طور کلی سیترات ها از مشتقات این اسید تولید میشوند . میتوان گفت این اسید سیتریک یکی از مهمترین اسید های الی است که با استفاده از روش های تخمیری در تناژهای بالا تولید میشود.

اسید سیتریک کاربردهای بسیاری در صنعت دارد .از مهمترین و عمده ترین مصارف این ماده در تولید محصولات غذایی در صنعت غذا میباشد. این ماده در تولید انواع غذا ها و نوشیدنی و دسر ها استفاده میشود.نوشیدنی های غیر الکلی مانند نوشابه های گازدار و ابمیوه ها حاوی 0.5 درصد از این اسید هستند.

به علاوه به دلیل خاصیت اسیدی ضعیف و بافری این ماده در داروسازی نیز کاربرد دارد .اینماده به دلیل طعم ترش برای ایجاد طعم ترش به جای شیرین در برخی از داروها استفاده میشود.

در کنار کاربردهای این ماده به عنوان یک افزودنی غذایی در پزشکی نیز به عنوان یک داروی ضد انعقاد استفاده میشود.

دی سدیم فسفات یکی از مواد شیمیایی معدنی پر کاربرد در صنایع مختلف است . این ماده که در دو گرید غذایی و صنعتی تولید میشود در تولید محصولات غذایی مختلف و صنایع مرتبط با تصفیه آب کاربرد به سزایی دارد.

یکی از کاربردهای این ماده در صنایع تولید محصولات لبنی مانند پنیر و شیر خشک است.

از دی سدیم فسفات به عنوان یک عامل امولسیفایر در فرایند تولید پنیر استفاده میشود.

همچنین از این ماده به منظور جلوگیری از انعقاد شیر و ژله ای شدن در پروسه تولید شیر تغلیظ شده یا شیر خشک استفاده میشود.

همچنین در تولید محصولات غذایی مثل کنسرو سس ماکارونی پاستا پودر ژله  دسر و... استفاده میشود.

این ماده شیمیایی در صنعت نیز کاربردهای فراوانی دارد. یکی از مهمترین کاربردهای این ماده در صنایع تصفیه آب به خصوص در بویلر ها به منظور جلوگیری از تشکیل رسوب استفاده میشود.

برای جلوگیری از تشکیل رسوبات کلسیم از این ماده استفاده میشود . علاوه بر این در پزشکی نیز این ماده برای کاهش میزان کلسیم موجود در خون استفاده میشود.

این ماده معدنی  هم به صورت خشک و هم به صورت هیدراته یا ابدار تولید میشود . صورت های هیدراته این ماده به چندین فرم  دو هفت دوازده ابه میباشد . این ماده به صورت پودر جامد کریستالی سفید رنگ یا گرانوله و بدون بو میباشد.

این ماده به چندین صورت تو لید میشود که در تمامی روش ها فسفریک اسید نقش اصلی را بازی میکند.

در اولین تولید دی سدیم فسفات از سولفوریک اسید و سولفات سدیم که به نسبت های مولی با هم ترکیب شده اند استفاده میشود.در مرحله بعدی محلول امونیاک به ترکیب افزوده میشود . لازم است PH  این مجموعه بالاتر از 8 تنظیم شود.بعد از کریستالیزاسیون خنک این تریبات در دمای 15 تا 25 درجه سانتی گراد فیلتر میشوند و کریستال ها از مجموعه جدا میشوند.بدین ترتیب با واکنش دادن کریستال های حاصل با سودا اش در دمای 180 تا 250 درجه سانتی گراد دی سدیم هیدروژن فسفات تولید میشود.

از تغلیظ و فیلتراسیون مواد فیلتر شده نیز سولفات امونیوم به عنوان محصول ثانویه تولید میشود.

یکی دیگر از روش های تولید دی سدیم فسفات افزودن سدیم هیدروژن کربنات به فسفریک اسید است که این افزایش باید به اهستگی انجام شود.این واکنش به مدت دو ساعت زمان میبرد طی انجام واکنش باید دما در محدوده 80  تا 100 درجه سانتی گراد و PH  در بازه ی 8.7-9.2 ثابت نگه داشته شود.از انجام این پروسه محلول دی سدیم هیدروژن فسفات تولید میشود که لازم است برای جدا سازی به صورت کریستالی فرایند تبخیر و تغلیظ و سپس شستشو با آب دیونیزه به منظور برطرف کردن الودگی ها و در نهایت اب زدایی توسط سانتریفیوژ صورت میگیرد.

نیتریت سدیم یک ماده معدنی با فرمول مولکولی NaNO2 است این ماده که به صورت پودر کریستالی سفید رنگ یا متامیل به زرد موجود میباشد در دو گرید غذایی و صنعتی کاربردهای زیادی در صنایع مختلف دارد .شناسه پاپ کم این ماده 24269 است جرم مولی این ماده برابر 68/9953گرم بر مول  ،چگالی 2.168 گرم بر سانتی متر مکعب ،دمای ذوب 271درجه سلسیوس   است این ماده انحلال پذیری خوبی در آب دارد انحلال پذیری این ماده در آب 84.8 گرم در 100 میلی لیتر آب است . حلالیت این ماده در حلال های دیگر مانند متانول برابر 4.4گرم در 100 میلی لیتر متانول است .ساختار کریستالی این ماده به صورت اورتورومبیک است .

فرایند صنعتی تولید نیتریت سدیم

این ماده با استفاده از امونیاک مایع در حضور هیدروکسید سدیم یا کربنات سدیم تولید میشود.در مرحله اول امونیاک در دمای بالا در حضور کاتالیست اکسید میشود و اکسیدهای نیترژن تولید میکند.سپس این اکسید های نیتروژن تولید شده در مرحله قبل با محلول هیدروکسید سدیم یا کربنات سدیم واکنش میدهند  و محلول سدیم نیتریت حاصل میشود .استفاده از سدیم هیدروکسید منجر به تولید محلول غلیظ نیتریت سدیم میشود و استفاده از کربنات سدیم منجر به تولید نیتریت سدیم رقیق تر میکند که برای استفاده باید این محلول تغلیظ شود.

کاربردها

اصلی ترین کاربرد نیتریت سدیم در تولید محصولات غذایی و فراورده های گوشتی است این ماده با بیرون کشیدن اب موجود در بدنه باکتری ها به روش اسمز باعث از بین رفتن باکتری میشود و این اتفاق باعث افزایش طول عمر مواد غذایی میشود .همچنین این ماده در تولید مواد غذایی باعث تثیت رنگ و نگهدارنده در گوشت و ماهی میشورنگ صورتی یا قرمز فراورده های گوشتی حاکی از حضور این ماده به عنوان نگهدارنده استد.این ماده باعث حفظ عطر و طعم میشود.

در اصل برای جلوگیری از رشد میکرو ارگانیسم ها از این ماده استفاده میشود.نیتریت سدیم بیشترین تاثیر را در جلوگیری از رشد میکروارگانیسمی به نام کلستریدیوم بوتولینوم در PH 5 تا 5.5 دارد.

دز مجاز استفاده از این ماده در تولید و فراوری مواد غذایی توسط ادراه بهداشت مواد غذایی تعیین میشود .میزان استفاده از این ماده دز مواد غذایی نباید بیشتر از 125ppm باشد.

علاوه بر کاربردهای ذکر شده از این ماده در صنایع غذایی ا گرید صنعتی نیتریت سدیم در صنایع مختلف استفاده میشود.

این ماده کاربردهای گسترده ای به عنوان مهار کننده خوردگی، عامل سفید کننده، ضدعفونی کننده ، در تصفیه آب ،تولید ضدیخ ها،در صنعت لاستیک سازی ،تولید پاک کننده هاس صنعتی و روان کننده ها و عامل خنک کننده در سیستم های ذخیره انرژی حرارتی برای سیستم های تهویه مطبوع و سردخانه های صنعتی استفاده میشود.